Besnaring

Over pianosnaren

Doordat de hamers in het mechaniek tegen de snaren slaat ontstaan trillingen in de snaren. Dit op zich geeft geluid, maar dat is bijna niet te horen. Omdat de snaren verbonden zijn met een houten kam, die vastgelijmd zit aan een houten trilplaat, de zangbodem, wordt die trilling (of toon) versterkt en kunnen we de typische piano-toon horen. De eigenschappen van de hamers (meestal 85 of 88 voor evenzovele tonen, achter iedere toets een), de snaren (door elke hamer worden tegelijkertijd 1,2, of 3 snaren die dezelfde toon(hoogte) geven aangeslagen) en de zangbodem bepalen in hun samenspel de klank van de piano in het algemeen maar ook van een individuele piano in het bijzonder en vormen daarmee het hart van de piano. Bijna alle andere onderdelen waaruit de piano bestaat zijn slechts bedoeld om het samenspel tussen hamers, snaren en zangbodem zo goed mogelijk te laten werken.

snarenBas- en staalsnaren

Een piano heeft meer dan 200 snaren afhankelijk van merk en maat. Gerekend vanaf de hoogste toon naar de laagste is ongeveer het eerste driekwart  gedeelte staaldraad zonder en het laagste kwart staaldraad met een koperen wikkeling. Voor de hoogste tonen zijn de snaren kort en dun, voor de laagste lang(er) en dik(ker). Daarom hebben de snaren voor de laagste tonen een koperen omwikkeling, n.l. om ze nog dikker te maken. De fabrikant van de piano heeft bedacht welke toon in de piano welke snaardikte en – lengte krijgt. Het geheel van alle snaardiktes en snaarlengtes voor iedere toon in de piano wordt mensuur genoemd. De pianofabrikant koopt de snaren als rollen staaldraad van verschillende diktes in en kan daarbij terecht bij maar een klein aantal staaldraad fabrikanten in de hele wereld die een beperkt aantal types staaldraad fabriceren. De omwikkeling met koperdraad wordt of door de piano fabrikant zelf gedaan (gesponnen) of door een gespecialiseerde snarenspinnerij.

Levensduur bassen en staaldraad

In het algemeen moet men onderscheid maken tussen de bas-besnaring en de staal-besnaring; de bas-besnaring gaat minder lang mee dan de staal-besnaring. De levensduur zelf loopt nogal uiteen. De bas-besnaring klink vaak binnen tien jaar al niet meer fijn en bij een staal-besnaring kan dit na honderd jaar nog goed klinken, maar er zijn hierin enorm grote verschillen per instrument. Vooral bij moderne piano’s kan het van begin af aan al vrij matig zijn en dit wordt binnen korte tijd al slechter. Dan is er een belangrijk onderscheid; de klank van een enkele toon en het samenklinken van meerdere tonen. Over het algemeen is de klank van een enkele toon van de staal-besnaring heel lang goed maar bij het samenklinken van snaren (intervallen) wordt het steeds moeilijker om die juist op elkaar af te stemmen. Dit vertaalt zich als vals klinken of als heel snel ontstemmen.

Ontstemd

Als een piano te droog heeft gestaan (lees meer over relatieve vochtigheid) of wat ouder is kan het instrument minder goed lang stemming houden, wat een valse klank teweeg brengt. Een tijdelijke oplossing kan zijn om de piano op een bok te plaatsen en de stempennen een behandeling met een speciale vloeistof te geven.  In sommige gevallen helpt dit even. Uiteindelijk zullen de stempennen vervangen moeten worden voor een grotere en/of langere maat. Als er scheuren in het stemblok zijn getrokken dan dient het hele stemblok vervangen te worden. Ook kan het zijn dat er scheurtjes zijn getrokken in de zangbodemkam. Dit is vaak ten gevolge van een te zware besnaring. De kam zou dan gerepareerd dienen te worden in combinatie met een lichtere besnaring.

Mensuurberekeningsprogramma

Elk instrument heeft zijn eigen mensuur. De mensuur is de verhouding tussen de lengte en dikke van de snaren.  Om de besnaring zo nauwkeurig mogelijk te vernieuwen hebben we  eigen mensuurberekenings-software ontwikkeld. Hiermee kan bereikt worden dat de klank van het instrument zo zuiver mogelijk wordt en storende zwevingen en bijgeluiden tot een minimum worden beperkt.

Staaldraadsoort oudere piano’s

Van veel oudere piano’s is het snarendraad wat toen gebruikt werd niet meer te krijgen. De snaren van een piano kunnen door allerlei oorzaken echter van eigenschappen veranderd zijn tijdens het leven van de piano waardoor vervanging door nieuwe snaren gewenst kan zijn. Die oorzaken zijn o.a. roest, aanslag, beschadigingen, losgelaten wikkeling, verharding van het staal en natuurlijk ook breuk. Vooral verharding van het staal is vaak een reden voor vernieuwing van de snaren bij oudere piano’s, ook als de snaren er nog goed uitzien.  De eigenschappen van snaren veranderen door die verharding in de loop van de tijd. Vanaf het moment dat de snaren op de piano worden gezet gebeurt dat al in de loop van enkele uren tot dagen en vervolgens gaan die veranderingen in een (heel) langzaam tempo door. Vaak gaat een goed gebouwde piano met een goede mensuur er eerst in klank op vooruit. (Er zijn ook nog andere redenen waardoor de klank eerst kan verbeteren)  Veel later merkt de stemmer misschien als eerste dat de piano lastiger te stemmen wordt en sneller ontstemt zonder een heel  duidelijk te constateren oorzaak. De afzonderlijke tonen klinken misschien nog erg goed, maar de intervallen zijn steeds lastiger allemaal goed te krijgen. Het is misschien te vergelijken met wijn: eerst rijpt de wijn en vaak wordt hij beter na een langere tijd. Dan is hij een tijd(je) op z’n top en vervolgens wordt hij langzaam minder.

Lees meer over: algemene defecten